Kancelaria Adwokacka Monika Piech-BalickaBezpieczeństwoZaufanieProfesjonalizmSzybkośćKompetencje
Zadzwoń do nas! 42 633 45 45 502 412 081
Napisz do nas

Przebieg rozprawy rozwodowej


Rozprawa rozwodowa odbywa się bez udziału publiczności i przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności. Podczas posiedzenia sądu w sprawie rozwodowej na sali mogą być obecni:

  • powód – osoba, która złożyła pozew o rozwód
  • pozwany – osoba, przeciw której został złożony pozew
  • ich pełnomocnicy – adwokaci lub rady prawni reprezentujący strony
  • świadkowie wezwani na rozprawę

Sprawę rozwodową rozstrzyga trzyosobowy skład - jeden sędzia zawodowy (przewodniczący), który zasiada po środku i kieruje przebiegiem rozprawy, oraz dwóch ławników. Oprócz nich na sali przebywa protokolant, który sporządza pisemny protokół. Dodatkowo rozprawa może być utrwalana w postaci tzw. protokołu elektronicznego, przebieg posiedzenia sądowego jest rejestrowany jest w formie nagrania dźwięku lub dźwięku i obrazu. Trzeba się przygotować na obecność na sali sądowej mikrofonów i/lub kamer.

Wywołanie sprawy i sprawdzenie obecności

Rozprawa odbywa się po wywołaniu sprawy przez protokolanta według kolejności przewidzianej na wokandzie (wokanda - wykaz spraw sądowych w kolejności, w jakiej mają być w danym dniu rozpatrywane). Wokanda informuje o składzie sądu, numerze sali rozpraw, godzinie rozpoczęcia posiedzenia, sygnaturze akt sprawy, przedmiocie sprawy i stronach sprawy.

Na samym początku rozprawy sprawdzana jest obecność osób wezwanych i zawiadomionych o rozprawie. Sąd sprawdza, czy stawiły się strony sprawy rozwodowej i świadkowie. Tożsamość osób sprawdzana jest na podstawie dowodu osobistego, który obowiązkowo trzeba mieć ze sobą.

Po sprawdzeniu listy obecności świadkowie proszeni są o opuszczenie sali rozpraw. Po ich wyjściu strony sprawy rozwodowej zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski, a także przestawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Najpierw wypowiada się powód, a potem pozwany.

Składają oni oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej oraz przedstawionych przez nią okoliczności faktycznych (potwierdzają lub kwestionują wypowiedzi). Podczas rozprawy sąd obowiązkowo przeprowadza postępowanie dowodowe.

Sąd pyta obie strony, czy wyrażają zgodę na rozwód. Zgoda powinna być wyrażona w sposób wyraźny, a nie dorozumiany. Może się zdarzyć, że któraś ze stron zadecyduje o cofnięciu zgody na rozwód aż do zamknięcia sprawy w drugiej instancji.

O co pyta sąd podczas rozprawy rozwodowej?

Według art. 441 Kodeksu Postępowania Cywilnego postępowanie dowodowe w sprawie o rozwód lub separację ma na celu:

  • ustalenie okoliczności dotyczących rozkładu pożycia
  • ustalenie okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji
  • w razie uznania powództwa - ustalenie przyczyn, które skłoniły do tego stronę pozwaną

Pytania, które sąd na pewno zada podczas sprawy rozwodowej:

  • Data zawarcia związku małżeńskiego / Kiedy małżonkowie się pobrali? – należy podać datę ślubu
  • Kiedy i dlaczego związek zaczął się psuć? – trzeba wyczerpująco przedstawić prawdziwe powody np.: zdrada małżonka, nadużywanie alkoholu, stosowanie przemocy, unikanie łożenia na utrzymanie rodziny itp.
  • Kiedy nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego (w sferze fizycznej, uczuciowej i gospodarczej)?
  • Proszę podać datę ostatniego pożycia małżeńskiego.
  • Czy strona kocha żonę/męża?
  • Kiedy zanikła strona uczuciowa związku?
  • Od kiedy małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa? – należy podać od kiedy małżonkowie prowadzą osobne gospodarstwa, a w sytuacji, gdy małżonkowie nadal razem mieszkają, należy udowodnić, że osobno śpią, gotują, piorą, robią zakupy itd.
  • Czy małżonkowie zawierali umowę majątkową?
  • Czy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci? - sąd powinien odebrać oświadczenia małżonków co do liczby i płci ich żyjących dzieci
  • Czy któreś z małżonków ma dzieci pozamałżeńskie? – małżonkowie powinni złożyć oświadczenie o innych dzieciach pochodzących z innych związków, które muszą utrzymywać
  • Czy małżonkowie widzą szanse na pojednanie?

Aby wyrok rozwodowy mógł być wydany już po pierwszej rozprawie, małżonkowie przed rozprawą powinni ustalić wszystkie kwestie sporne, tj. datę ostatniego współżycia, datę zaniku uczucia itd. Podczas rozprawy najważniejsze jest, aby pamiętać wszystkie daty i okoliczności życia, jak i o co się wnosi oraz dlaczego.

Postępowanie dowodowe w sprawie o rozwód

Postępowanie dowodowe przed sądem ma na celu ustalenie okoliczności, które wskazują na trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Ponadto ma pokazać, jaka będzie sytuacja małoletnich dzieci stron w razie orzeczenia rozwodu. Strony mogą przywoływać dowody na dopuszczenie się zdrady małżeńskiej przez jednego z małżonków, nadużywania alkoholu, urządzania awantur itp. Dowód można powołać w pozwie rozwodowym, odpowiedzi na pozew, w innym piśmie procesowym lub na rozprawie. Wniosek powinien zawierać oznaczenie dowodu oraz okoliczność, która ma zostać udowodniona. Sąd co do zasady oznacza termin, po upływie którego powoływanie nowych dowodów nie będzie możliwe. Wnioski zgłoszone po tym terminie sąd może oddalić. Trzeba jednak wiedzieć, że nawet wnioski zgłoszone terminowo sąd może oddalić, jeśli uzna je za zbyteczne.

W czasie postępowania dowodowego strony mają możliwość zgłaszania różnych wniosków dowodowych. Mogą wysuwać wnioski dotyczące sposobu przeprowadzenia postępowania dowodowego, wskazują świadków, którzy powinni być przesłuchani. Ponadto, każda ze stron ma prawo osobiście uczestniczyć w rozprawie, podczas której sąd przesłuchuje świadków. Może też osobiście zadawać pytania.

Co może być dowodem w sprawie rozwodowej?

Najważniejszymi i najczęściej stosowanymi dowodami są:

  • przesłuchanie stron (małżonków)
  • przesłuchanie świadków
  • dokumenty urzędowe np. odpis aktu ślubu, odpisy aktów urodzenia dzieci, wyroki sądów, odpisy akt sądowych lub administracyjnych, zaświadczenia szkolne, świadectwa
  • dokumenty prywatne np. zaświadczenia o zarobkach, wydruki bankowe, oświadczenia, umowy, świadectwa pracy, zaświadczenia lekarskie, rachunki, dokumenty kościelne
  • opinie biegłych lekarzy, psychologów, Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Konsultacyjnego (RODK)
  • wywiad środowiskowy np. opinie dzielnicowego, sąsiadów, nauczycieli
  • wszelkie inne dowody w formie zdjęć, filmów, nagrań dźwięku, e-maile, zrzuty ekranów komputera, dane z forów internetowych, mediów społecznościowych, billingi z telefonów, wydruki wiadomości SMS

Uwaga! Sąd Najwyższy w wyroku z 25 kwietnia 2003 r. (IV CKN 94/2001, Przegląd Sądowy 2004/11-12 str. 156) stwierdził, że dowodem może być nagranie rozmów prowadzonych przez strony nawet wtedy, gdy nagrania dokonano bez wiedzy jednej z nich i w okresie pozostawania przez małżonków w faktycznej separacji.

Postępowanie dowodowe a małoletnie dzieci małżonków

Gdy pozwany wyrazi zgodę na rozwód, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe tylko do przesłuchania stron. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie oraz braku wspólnych małoletnich dzieci minimalnym dopuszczalnym zakresem postępowania dowodowego jest złożenie odpisu aktu małżeństwa i przesłuchanie stron (małżonków).

W przypadku rozwodu małżonków posiadających małoletnie dzieci, sąd z urzędu musi rozstrzygnąć o:

Oznacza to, że nie powinno się ograniczyć dowodów tylko do przesłuchania stron, niezbędne będzie przesłuchanie przynajmniej jednego świadka na okoliczność tego, że na skutek rozwodu nie pogorszy się sytuacja małoletniego wspólnego dziecka stron. Koniecznym jest także udokumentowanie sytuacji materialnej oraz bytowej rodziców i dzieci. Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci małżonków.

Przesłuchanie stron w sprawie o rozwód

Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego na końcu postępowania dowodowego sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Sąd przesłuchuje najpierw stronę powodową, a w drugiej kolejności zwraca swoje pytania do strony pozwanej. Przesłuchanie stron jest obowiązkowe.

Czy dzieci mogą zeznawać w sprawie rozwodowej?

W sprawach o rozwód i separację świadkiem nie może być żadne dziecko, które nie ukończyło 13 lat. Dzieci rozwodzących się małżonków nie mogą być przesłuchane w charakterze świadków, jeśli nie ukończyły 17 lat. Ograniczenia te dotyczą też małoletnich przysposobionych.

Mediacje

Na każdym etapie sprawy o rozwód lub separację sąd ma prawo skierować strony do mediacji. Celem mediacji jest danie szansy na ugodowe załatwienie spornych kwestii dotyczących:

  • winy za rozkład pożycia
  • zaspokojenia potrzeb rodziny
  • alimentów
  • sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej
  • kontaktów z dziećmi
  • spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód albo separację

Rozprawa pod nieobecność strony

W szczególnych przypadkach strona może w piśmie procesowym wnieść o przeprowadzenie rozprawy pod jej nieobecność. Przykładem może być sytuacja, gdy jedna ze stron przebywa poza granicami RP. W powyższym wypadku sąd ma możliwość ograniczenia przesłuchania tylko jednej ze stron. Sąd może postąpić w taki sam sposób, gdy strona nie stawia się na wezwania sądu bądź odmawia złożenia zeznań. Będzie tak również, gdy miejsce pobytu pozwanego nie jest znane i reprezentuje go kurator.

Wyrok rozwodowy

Jeżeli strony porozumiały się we wszystkich elementach rozwodu, wszystkie kwestie sporne zostały ustalone przez współmałżonków przed rozprawą i jest to rozwód bez orzekania o winie, wyrok o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód może zapaść nawet na pierwszej rozprawie. W innych przypadkach ilość czynności, które sąd musi wykonać jest na tyle czasochłonna, że wymaga kilku rozpraw.

Po zamknięciu rozprawy skład sędziowski udaje się na naradę, na której ustala treść wyroku orzekającego o rozwiązaniu małżeństwa. Sąd rozstrzyga na podstawie stanu rzeczy, jaki istnieje w chwili zamknięcia rozprawy, opierając się na przepisach, które obowiązują w chwili wyrokowania. Sąd wyrokuje tylko co do żądania, które było wskazane w pozwie rozwodowym.

Ogłoszenie wyroku rozwodowego następuje na posiedzeniu jawnym, nawet pod nieobecność stron. Sąd odczytuje sentencję wyroku i ustnie podaje zasadnicze powody rozstrzygnięcia.

Uzasadnienie wyroku rozwodowego

Uzasadnienie wyroku sąd sporządza na żądanie strony lub jej pełnomocnika. Żądanie sporządzenia uzasadnienia trzeba zgłosić w ciągu tygodnia od ogłoszenia sentencji. Uzasadnienie wyroku sąd sporządza również wtedy, gdy wyrok został zaskarżony. Uzasadnienie powinno być sporządzone w ciągu dwóch tygodni od złożenia wniosku przez stronę lub od dnia zaskarżenia wyroku. W sprawie zawiłej prezes sądu może ten termin wydłużyć na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni.

 

 
Autor: adw. Monika Piech-Balicka
Adwokat od 2004 roku wpisany na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi
Założycielka i właścicielka Kancelarii Adwokackiej Moniki Piech-Balickiej